Cuesta van Oedelem-Zomergem

Een cuesta is een asymmetrische heuvelrug en ontstaat als geologische lagen schuin komen te staan en daarna door hun verschillende samenstelling niet even snel eroderen. Van de schuine laag die minder snel erodeert, blijft een deel over als een hoogte in het landschap. Waar die zachtere laag geërodeerd is, ontstaat een steile helling dwars op de harde laag: het cuestafront. Parallel met de schuine, erosieresistente laag ontstaat een zachter aflopende helling: de cuestarug. 

Terwijl er in het Noordzeebekken sedimentatie was, vormde platentektoniek in Zuid-Europa verschillende bergketens. Door die opheffing in het zuiden, daalde de aardkorst in het noorden en kantelden al afgezette sedimenten in een naar het noordoosten hellende positie. Daardoor evolueerde de geosite van onderzees naar landgebied op het einde van het eoceen. In het noordoosten van de geosite zijn bovenop die sedimenten oligoceense mariene kleilagen afgezet. Die dagzomen zijn er niet meer op de cuesta van Oedelem-Zomergem. In de ijstijden van het pleistoceen lag de zeespiegel veel lager. Daardoor ontstonden er beek- en riviervalleien. Los zand werd gemakkelijker weggevoerd dan harde zandsteenbanken of kleilagen en vormde het cuestafront. De compacte, kleiige Formatie van Maldegem erodeerde trager en vormde de cuestarug. Op het einde van het weichselglaciaal werd vanuit het noordwesten lemig zand geblazen over de hellingen van de cuestarug. Zand waaide niet zo ver en dwarrelde neer rond de basis van de cuestarug. 

De cuestarug was niet erg productief met oude akkerbouwtechnieken door zijn dunne en zure (kleiige) zandbodem, ondiepe kleilaag en -grondwatertafel. Daardoor werd de heuvel vooral extensief gebruikt om vee te laten grazen of ontbost voor hout. Dat was ook de oorsprong van de ‘veld’-gronden, zoals het Maldegemveld: halfopen heidelandschappen met kleine bosjes of kreupelhout en vennetjes. Die natte depressies ontstonden waar weinig zand opgewaaid was en de onderliggende klei dicht bij de oppervlakte lag. Omdat de cuesta weinig vruchtbaar was maar toch kansen bood, is een cyclus herkenbaar in de geschiedenis van het landgebruik. In een tijd van bevolkingsdruk en stress op het landschap werd de cuesta, mogelijk uit noodzaak, intensiever gebruikt ondanks haar schijnbare onaantrekkelijkheid. Toen de druk afnam, verminderde ook de intensiteit van de ontginning.