Welen Zuid-Beveland

Deze geosite is een cluster verspreid liggende meertjes in het landschap van Zuid-Beveland. Die meertjes waren oorspronkelijk kolkgaten, gevormd door een dijkbreuk. Ze liggen pal voor of achter de dijk en zijn ongeveer 100 meter in doorsnede. Die kolkgaten worden welen of wielen genoemd. In de dertiende eeuw bestond Midden-Zeeland uit een reeks eilanden met tussen Walcheren en Zuid-Beveland een uitgestrekt getijdengebied met schorren, slikken, geulen en platen. In de geosite liepen twee getijdengeulen van noord naar zuid. Daartussen lagen grote zandplaten en enkele schorren: Heinkenszand en Ovezande. Waar de geulen in het zuiden samenkwamen en afbogen naar het oosten, gingen ze over in één grote geul die de verbinding vormde met de Westerschelde: de Zwake.  

51.504060584407, 3.7969100952148

Overview map of the tidal area and the former islands surrounding the geosite

Inpoldering

De inpoldering van de regio begon in de dertiende eeuw. In 1441 was tussen de Schenge en de Zwake ongeveer 1530 ha schor bedijkt. In het midden van de vijftiende eeuw werd ook de verbinding van de Zwake met de Westerschelde afgesloten. Inpoldering van het getijdengebied ten westen van de Looyve volgde pas in de eeuwen daarna. Maar die inpoldering ging niet zonder slag of stoot. Elke keer opnieuw kwamen stukken nieuw gewonnen land met hun dijk aan open water te liggen. Onder invloed van weer en getij braken die zeedijken soms door. Daardoor stortte het water zich met kracht het gebied achter de dijk in. Waar de dijk bezweek, vormde zich een kolkgat: een weel.

De Brilletjes (gemaakt door Chiel Jacobusse)

Dijkdoorbraken herkennen

De meeste dijken worden aangelegd in relatief rechte lijnen. Maar na een dijkbreuk kozen de herstellers meestal voor de gemakkelijkste weg: met een bocht om het diepe kolkgat heen. Vroegere dijkdoorbraken zijn dus te herkennen aan de ronde meertjes net achter of voor de dijk, en aan grillige bochten in de dijk zelf. Een duidelijk voorbeeld is de Brilletjesdijk ten noordwesten van Ovezande. Daar waren twee dijkbreuken zo dicht bij elkaar, dat de welen nu samen één achtvormig meer vormen. Ook op andere plaatsen noemen ze die overlappende welen ‘brilletjes’.  

 

Bezoek via: Zuid-Beverland, Nederland